स्पर्धक क्रमांक ४९ रिया सचिन पाटील कोल्हापूर

राजे असंख्य झाले आजवर या जगती

 पण शिवबासमान मात्र कुणी न जाहला

 गर्व ज्याचा असे या महाराष्ट्राला

 एकची तो राजा शिवाजी महाराज जाहला.

 सर्वप्रथम रयतेचा राजा छत्रपती शिवाजी महाराज यांना माझा मानाचा त्रिवार मुजरा. छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म १५५१ म्हणजेच इंग्रजी वर्षाप्रमाणे १९  फेब्रुवारी १६३० या साली झाला. शिवनेरीच्या नगारखान्यात सनई चौघडा वाजत होता,

 अशा मंगल मुहूर्तावर जिजाबाई च्या पोटी पुत्र जन्मला

 सह्याद्रीच्या कुशीतून एक हिरा चमकला

, भगवा टिळा चंदनाचा शिवनेरी प्रगटला.

 किल्ल्यावर आनंदीआनंद झाला. बाळाचे बारसे झाले, शिवनेरी किल्ल्यावरील शिवाई देवीच्या नावावरून त्यांचे नाव शिवाजी ठेवले. शिवरायांच्या वयाची पहिली सहा वर्षे फारच धावपळीत गेली. जिजाबाईंनी शिवरायांना लढाईचे उत्तम शिक्षण दिले. शिवबा लहानपणापासूनच खूप हुशार व चतुर होते. त्यांना लहानपणापासून जिजाऊंनी सहसी कथा व अन्यायाविरुद्ध लढण्याची प्रेरणा दिली. त्यामुळे वयाच्या पंधराव्या वर्षी शिवबानी रायरेश्वराच्या मंदिरात जाऊन स्वराज्य स्थापनेची प्रतिज्ञा घेतली. त्यावेळी त्यांच्यासोबत मावळे सवंगडी होते. याच मावळ्यांना सोबत घेऊन त्यांना योग्य प्रकारे लढाईचे प्रशिक्षण देऊन त्यांना स्वराज्य निर्मितीच्या कार्यात सहभागी करून घेतले. त्यानंतर त्यांना रयतेवर अन्याय अत्याचार करणाऱ्या तसेच  धर्मावर संकट म्हणून आलेल्या अनेक शक्तींवर वेगवेगळ्या प्रकारे शक्ती व युक्ति चा वापर  करून त्यांचा बिमोड करणे चालू केले. यामध्ये सर्वप्रथम त्यांनी आदिलशाहीला शह देण्यासाठी जुलमी व प्रचंड ताकत असलेल्या अफजलखानाचा प्रतापगडाच्या पायथ्याशी मोठ्या चातुर्याने वध केला. त्यानंतर त्यांनी मागे वळून न पाहता भराभर किल्ले जिंकले. व आपला स्वराज्य विस्तार वाढविला. हे करीत असताना त्यांनी पशुधन व संपूर्ण रयत यांचे संरक्षण केले. दुष्काळात शेतकऱ्यांना योग्य ती मदत केली. शेतीसाठी अवजारे, पाणी, बी बियाणे यांची व्यवस्था केली. ज्यामुळे आपली रयत व आपले सैन्य उपाशी राहणार नाहीत याची काळजी घेतली. या दरम्यान त्यांच्यावर अनेक संकटे आली. यामध्ये पन्हाळगडावरील सिद्दी जोहरचा वेढा असो, शाहिस्तेखान चा प्रचंड  फौजेनिशी राज्यावर ची स्वारी व पुण्यातला मुक्काम आसो वा आग्र्यात बादशहा औरगजेब च्या भेटीसाठी गेल्यानंतर झालेली आटक व त्यातून करून घेतली सुटका असो. या सर्व घटनांवर त्यांना त्यांच्या अतिशय विश्वासू आणि स्वराज्य निर्मितीने झपाटून गेलेल्या बाजीप्रभू देशपांडे, बहिर्जी नाईक, मुरारबाजी. तानाजी मालुसरे यांच्यासारख्या अनेक मावळ्यांनी आपल्या प्राण्यांची आहुती दिली व  हिंदवी स्वराज्य निर्माण झाले. या हिंदवी स्वराज्य कोणतेही जातिभेद नव्हते. या स्वराज्यात अन्याय-अत्याचार वाईट रूढी प्रथा परंपरा यांना कोणतेही स्थान नव्हते. स्वराज्यात स्त्रीयांना फारच आदर होता. महाराज परस्त्री मातेसमान मानत, स्वराज्यात स्त्रीयांनवर अत्याचार झाल्यास देहदंडची शिक्षा दिली जात असे. महाराजांनी अष्टप्रधान मंत्रिमंडळाची स्थापना केली. मंत्रिमंडळात सोबत ते राज्यकारभार चालवत होते. शिवाजी महाराज मुस्लीम द्वेष्टे नव्हते, त्यांच्या सैन्यात अनेक मुस्लिम सैनिक अगदी निष्ठेने महाराजांच्या बाजूने आपले योगदान देत होते. स्वराज्यात मंदिरात प्रमाणे मशिदीनाही संरक्षण दिले जात होते. शिवाजी महाराजांनी आपल्या वडिलांच्या मृत्यूनंतर सती जाणार्‍या आपल्या जिजाऊंना आईला सती जाण्यापासून रोखून त्यांनी समजावून घरी आणले. त्यातून त्यांनी सतीची प्रथा बंद केली. त्यांनी स्वराज्याची राजधानी म्हणून रायगड ची निवड केली, व स्वराज्यासाठी स्वतःचा राज्याभिषेक करून घेतला. त्यानंतर त्यांनी स्वतःची राजमुद्रा तयारी केली. त्यांनी स्वराज्याची चलनी नाणी तयार केली. छत्रपती शिवाजी महाराज हे भारतीय आरमाराचे जनक आहेत, कारण इंग्रज डच पोर्तुगीज या सारख्या परकीय शत्रुंपासून समुद्रमार्गे असलेला धोका ओळखून स्वराज्याची आरमाराची निर्मिती जंजिरा किल्ला बांधून समुद्रकिनारा संरक्षित केला व स्वराज्याचे सर्व बाजूने संरक्षण केले. स्वराज्य निर्माण करीत असताना अनेक  स्वकियांनी त्यांना त्रास दिला पण त्यांनी त्यांची गय केली नाही. त्यांनाही योग्य वेळी योग्य ती शिक्षा देऊन लौकिक निर्माण केला. युवराज संभाजी महाराजांना आग्रा भेटीच्या वेळी सोबत घेतले, यातून त्यांना राजकारणाचे धडे दिले व पुढे जाऊन संभाजी महाराजांनी शिवाजी महाराजांच्या निधनानंतर स्वराज्याच्या पताका फडकवत ठेवली नाही तर ती पूर्ण मजबूत केली. अशा या आदर्श राजाचा मृत्यू 3 एप्रिल 1680 रोजी रायगडावर झाला. एका महा सूर्याचा अस्त झाला यावेळी शत्रूसुद्धा हळहळला. अशा या महापुरुषाचा, साक्षात दैवी अवतार असणाऱ्या महाराजांना. माझा दंडवत प्रणाम.

 जय भवानी जय शिवाजी महाराज.

Previous article

स्पर्धक क्रमांक ५० राजवर्धन सचिन पाटील सांगली

Next article

स्पर्धक क्रमांक ४८ वैष्णवी दत्तू भिसे शिर्डी